مجله تحقیق در عملیات در کاربردهای آن ( ریاضی کاربردی سابق )

---

(QUALITY FUNCTION DEPLOYMENT) QFD یکی از ابزارهای کارآمد در مدیریت کیفیت است که جهت بهبود کیفیت محصول و خدمت در صنایع مختلف کاربرد وسیعی دارد و به عنوان یکی از روش های مهندسی کیفیت سعی در لحاظ نمودن نیازهای مشتریان در محصول به منظور افزایش رضایت آنها دارد. اهمیت نیازها و خواسته های مشتریان به صورت مقادیر مبهم می باشد، از طرفی در رتبه بندی نیازها تنها به بعد اهمیت توجه می شود. در این مقاله علاوه بر کمی کردن ترم های زبانی به وسیله منطق فازی و شناسایی فاکتورهای کلیدی به کمک ماتریس اهمیت رضایت، با استفاده از کنترل فازی با در نظر گرفتن اثر توام اهمیت و رضایت نیازها، روشی جهت اولویت بندی خواسته های مشتریان در ماتریس خانه کیفیت به همراه یک مطالعه موردی برای محصول یک کارخانه لاستیک سازی معرفی می گردد.

---

تحقیق حاضر با هدف مقایسه‏ی تطبیقی روش AHP و AHP فازی، در ارزیابی باورهای مصرف‌کنندگان و اولویت‌بندی معیارهای مژثر بر انتخاب یک برند یخچال خانگی پیشنهاد و اجرا شده است. پرسش‌هایی که در این مطالعه به آن‌ها پاسخ داده خواهد شد عبارتند از این‌که مشتریان چه معیارهایی برای خرید لوازم خانگی در نظر می‏گیرند؟ این معیارها از چه اولویت‌بندی نزد مشتریان برخوردارند؟ آیا مشتریان بین معیارهای کیفی و کمّی در انتخاب برند مورد‌نظر تفاوت قایل هستند؟ آیا تصمیم‌گیری بر اساس معیار‌های قطعی، تفاوت معنی‌داری با معیارهای فازی دارد؟ در این پژوهش داده‌های خام با سه روش AHP کلاسیک دو سطحی و AHP فازی دوسطحی و سه‌سطحی، توسط نرم‌افزار expert choice تحلیل شد و در هر حالت، رتبه‌های متفاوتی برای برندها حاصل شد. در نهایت رتبه‌های حاصل از این سه روش با فراوانی واقعی فروش مقایسه شد. در بین این سه روش، شبیه‌ترین رتبه‌ها در رتبه‌بندی به روش AHP فازی با دو سطح معیار مشاهده شد و روش‌های AHP فازی با یک سطح معیار و AHPکلاسیک با یک سطح معیار به ترتیب در مرتبه‌های بعدی واقع شدند.

---

مهم‌ترین عامل برای دست‌یابی به بهره‌وری بهینه سازمانی، منابع انسانی کارآمد است. با افزایش رقابت و گسترش روش‌های توسعه منابع انسانی، سازمان‌ها تلاش می‌کنند تا کارکنان مستعد خود را حفظ کرده و آنان را توانمند نمایند تا آن‏ها بتوانند عملکرد بالایی از خود بروز دهند. منطقه پارس جنوبی به عنوان پایتخت انرژی، قطب توسعه ملی و یا محور توسعه کشور، کارکنانی با انگیزه و توانمند نیاز دارد و حفظ و نگه‌داشت این کارکنان و استفاده بهره‌ور از آنان، اهمیت بسیار زیادی دارد. یکی از مواردی که باعث کاهش بهره‌وری کارکنان و احتمال بروز حوادث و افزایش هزینه‌های مستقیم و غیر مستقیم می‌شود عامل استرس و فشار روانی کارکنان مستقر در منطقه می‌باشد. با بررسی متون و تحقیقات مختلف و هم‌چنین مصاحبه با کارکنان مجتمع گاز پارس جنوبی، ۳۱ عامل استرس‌زای سازمانی شناسایی شدند. برای غربال اولیه و مشخص نمودن اهم عوامل موجد فشار روانی و استرس‌زای سازمانی با مصاحبه‌هایی آزاد که از کارکنان با سابقه و هم‌چنین کارشناسان منطقه و سرپرستان انجام گرفت، ۱۲ عامل به عنوان عوامل اصلی استرس‌زای سازمانی شناخته شدند. این۱۲ عامل در دو مجموعه کلی محیطی و مدیریتی قرار گرفتند تا پاسخ دهندگان برای بیان نظرات خود شفاف‌تر عمل نمایند. رتبه بندی این عوامل توسط روش تحلیل سلسله مراتبی فازی (Fuzzy Analytic Hierarchy process (FAHP)) گروهی صورت گرفت. پرسش‌نامه‌های مورد پذیرش (با توجه به نرخ ناسازگاری)، به ماتریس تلفیقی تبدیل شد که عناصر آن، در واقع میانگین هندسی امتیازات بود. رتبه‌بندی بین پالایشگاه‌های متنوع مجتمع گاز پارس جنوبی انجام گرفت. عدم ارزش‌یابی صحیح کارکنان و تبعیض در پاداش‌ها و انتقال نادرست نیروی کاری به پالایشگاه‌های جدید و خطر مواد سمی و شیمیایی بالاترین عوامل استرس معرفی شدند. درپایان همبستگی دیدگاه کارکنان در پالایشگاه‌های ۵ گانه مورد بررسی قرار گرفت ودیدگاه‌های تقریباً همبسته‌ای- به‌جز در یک پالایشگاه- به‌دست آمد.

---

تحقیق در عملیات به عنوان یک روش علمی ریاضی تبدیل به یک ابزار مناسب جهت استفاده در بسیاری از حوزه‏های تصمیم‌گیری و مدیریتی شده است. مدل‌های ارایه شده در شاخه‌های مختلف تحقیق در عملیات می‌توانند به صورت عملی مدیران را جهت شناسایی وضعیت جاری و ارایه راهکارهای لازم به منظور ارتقا و پیشرفت یاری رسانند. مقاله حاضر، راهنمایی کاربردی در زمینه ارزیابی موثر و کارآمد جاذبه‌های توریستی برای سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان توسعه توریسم می‌باشد که قصد دارد بر اساس نظرسنجی به روش دلفی به مهمترین شاخص‌های ارزیابی جاذبه‌های توریستی و رتبه‌بندی آن‏ها با استفاده از تکنیک AHP دست یابد. در حال حاضر متأسفانه به دلیل عدم شناخت دقیق شاخص‌های ارزیابی و معیارهای رتبه‌بندی آن‏ها، در ارزیابی‌ و برنامه‌ریزی توسعه جاذبه‌های توریستی کاستی‌های زیادی مشاهده می‌شود. بررسی‌های صورت گرفته نیز بیانگر آن است که تاکنون تحقیقاتی تکنیکال و اثباتی در این حوزه صورت نگرفته و تنها در بعضی از تحقیقات به گردآوری شاخص‌ها اکتفا شده است. نگارندگان در این مقاله ابتدا با استفاده از مستندات مرتبط و سپس با نظرسنجی از خبرگان شاخص‌های ارزیابی جاذبه‌های توریستی، معیارها و زیرمعیارهای اولیه رتبه‌بندی آن‏ها را شناسایی و تدوین کرده و به طراحی ساختار سلسله مراتبی اقدام ورزیدند. در پایان، با استفاده از دو پرسشنامه طراحی شده و سپس با استفاده از نرم‌افزارExpert Choice شاخص‌های ارزیابی جاذبه‌های توریستی با توجه به معیارهای تعیین شده، رتبه‌بندی ‌شدند

---

هدف از نگارش مقاله حاضر، رتبه‌بندی کانال‌های ارتباطات بازاریابی به منظور گزینش مناسب‌ترین کانال‌ها می‌باشد. توجه به هدایت منابع محدود به سمت کانال‌های اصلی ارتباطات بازاریابی امری ضروری است. در این پژوهش، کانال‌های اصلی و اولویت‌دار در ارتباطات بازاریابی شناسایی می‌شود. در این راستا از روش تحلیل سلسله مراتبی فازی جهت اولویت‌بندی این کانال‌ها استفاده می‌شود. نتایج به دست آمده در این مورد حاکی از آن است که تبلیغات بالاترین رتبه را در میان کانال‌های ارتباطات بازاریابی در "محصول- بازارِ" مورد بررسی دارا می‌باشد، لذا اصلی‌ترین کانال در ارتباطات بازاریابی آن "محصول- بازار" می‌باشد. پژوهش حاضر از نوع توصیفی- پیمایشی می‌باشد. برای جمع‌آوری اطلاعات مربوط به ادبیات موضوع از روش‌های کتابخانه‌ای و برای استخراج معیارها و گزینه‌های پژوهش علاوه بر مطالعه‌ی ادبیات موضوع، از نظر کارشناسان مرتبط با موضوع پژوهش استفاده گردیده است. همچنین جهت تجزیه و تحلیل داده‌ها از روش تحلیل سلسله مراتبی فازی (FAHP) استفاده گردیده است.

---

در سال‌های اخیر جهان شاهد رشد بی‌سابقه آگاهی نسبت به پیامدهای گسترش فساد بوده است. سازمان‌های بین المللی، دولت‌ها و نهادهای جامعه‌ی مدنی فساد را به عنوان مانعی جدی برای تحقق حقوق شهروندی، دموکراسی، رشد کیفی، و ثبات ملی و بین المللی مورد ارزیابی قرار می‌دهند. از این رو، ایجاد و توسعه سیاست‌ها و اقدامات کارآمد در مبارزه با فساد امری ضروری است. یکی از این اقدامات شناسایی دلایل به روز فساد اداری در جهت ارایه راه‏کارهای مناسب برای مقابله با آن می‌باشد. لذا دراین مقاله ضمن بیان ادبیات و پیشینه تحقیق، این عوامل شناسایی و با فرایند تحلیل سلسله مراتبی AHP رتبه‌بندی گردیده‌اند. علاوه بر این با شناسایی راه‏کارهای پیشنهاد شده جهت مقابله با فساد اداری و رتبه‌بندی آنان بر اساس ارتباط‌شان با عوامل بروز فساد اداری و با تکنیک تاپسیس، بهترین و موثرترین راه‏کارها مشخص شدند. نمونه مورد بررسی اداره امور مالیاتی اصفهان است و اطلاعات مورد نیاز مقاله توسط پرسشنامه و از طریق روش کتابخانه‌ای جمع آوری شده است. یافته‌ها حاکی از آن است که ضرایب اهمیت عوامل بروز فساد اداری متقاوت است و برای حل معضل فساد اداری می بایست به عوامل مهم‌تر توجه خاصی گردد.

---

امروزه، از تعاملات اثربخش با تأمین‌کنندگان به عنوان یکی از مهم‌ترین مسایل در حوزه مدیریت زنجیره تأمین و عاملی مؤثر برای بقا در بازار رقابت یاد می‌شود. ارزیابی و انتخاب بهترین تأمین‌کنندگان نیاز به تصمیم‌گیری بر اساس معیارهای مختلفی دارد. هدف این مقاله، ارایه یک رویکرد ترکیبی در این راستا می‌باشد. در این تحقیق که در شرکت صنایع روشنایی تولید نور انجام شده است، ابتدا مهم‌ترین شاخص‌های انتخاب تأمین‌کننده بر اساس مطالعات گذشته و مصاحبه با مدیران شرکت شناسایی شدند. سپس، با بهره‌گیری از پرسشنامه مقایسه‌های زوجی شاخص‌ها و تشکیل ماتریس مقایسات زوجی گروهی با توجه به نظرات مدیران شرکت و بر اساس روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP)، نرخ ناسازگاری مقایسه‌ها مورد ارزیابی قرار گرفتند. سپس، با رویکردی نوین، وزن‌های نسبی شاخص‌ها در قالب مدل تحلیل پوششی داده‌ها (DEA)، محاسبه شدند و در نهایت، سه تأمین‌کننده شرکت بر اساس روش شباهت به راه‌حل ایده‌آل (TOPSIS) و با توجه به شاخص‌های تعیین شده، رتبه‌بندی گردیدند. برای انجام محاسبات و تحلیل خروجی‌ها از برنامه‌های نرم‌افزاری Expert Choice ۱۱، DEAP و ۲۰۰۷ Excel بهره گرفته شده است.

---

ایده اصلی ارایه این تحقیق آن است که نقص روش‌های موجودِ اولویت‌بندی را برطرف نموده؛ با ارایه یک دیدگاه جامع و روشی ساده، به یک اولویت‌بندی واقع‌بینانه دست پیدا کند. این روش اولویت‌بندی، برای تعیین اولویت در هر حوزه و مساله‌ای که تصمیم‌گیرنده با چند گزینه روبه‌روست؛ قابل استفاده است. در روش ارایه شده، ماتریس جذابیت-توانمندی، ماتریس IPA، تحلیل شکاف و AHP گروهی- فازی با یکدیگر تلفیق می‌شوند و خروجی در قالب ماتریسی تحت عنوان ماتریس "شکاف موزون-توانمندی" ترسیم می‌گردد که نشان‌دهنده اولویت‌ها در چهار بُعد ماتریس هستند. این روشِ کاربردی در پروژه‌های مختلفی توسط محقق آزمون شده و مورد استفاده قرار گرفته است. هم‏چنین نرم‌افزاری نیز جهت انجام محاسبات و سهولت استفاده از این روش طراحی گردیده. در این روش، به سه پارامتر "اهمیت یا وزن"، "وضع موجود" و "توانمندی‌ بهبود وضع موجود" در هر مساله توجه شده است.

---

رتبه‌بندی فروشگاه­ها و به روز رسانی اطلاعات در این زمینه براساس تصویر ذهنی مطلوب و قدرتمندی که مشتری از فروشگاه دارد، گام موثری در شناسایی توانایی و ظرفیت‌های فروشگاه و ایجاد ارزش برای فعالان این شبکه است. تصویر ذهنی فروشگاهی در ابعاد راحتی، پرسنل فروش، ترفیعات، تسهیلات، جو فروشگاه، خدمات، عوامل نهادی و خود کالا تجلی می­یابد. در این پژوهش، بر اساس این ابعاد و با کمک نمونه­ای در حجم ۲۵۰ نفر از مشتریان فروشگاه­های زنجیره‏ای منتخب در اصفهان، این فروشگاه­ها رتبه بندی شد. به علاوه برای تعیین اهمیت معیارها از تلفیق نظرات کارشناسان منتخب این فروشگاه­ها استفاده شد. در این راستا از فن ای اچ پی گروهی استفاده گردید. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که مجموعه اصفهان سیتی سنتر رتبه اول، کوثر رتبه دوم و رفاه رتبه سوم را اخذ کرده­اند.

---

انتخاب   تأمین­ کننده مناسب  یکی از مهم­­ترین مسائل تصمیم­گیری  برای دست­یابی به مزیت رقابتی در زنجیره­تأمین هر شرکت و سازمانی می باشد. به منظور نیل به این اهداف، تصمیم­گیرندگان باید بهترین روش را برای تجزیه و تحلیل و حل مسئله انتخاب تأمین­کننده به کار بگیرند در این بین، استفاده از مدل­های ترکیبی به خاطر انعطاف­پذیری که دارند، همواره مورد استقبال بوده­اند در این مقاله برای ارزیابی و انتخاب تأمین­کنندگان، از رویکرد یکپارچه­ی تحلیل سلسله مراتبی، تابع زیان تاگوچی، برنامه­ریزی آرمانی با انتخاب چندگانه و تابع مطلوبیت استفاده شده­ است. مدل پیشنهادی، تصمیم­گیرنده را قادر خواهد ساخت تا تامین­کننده یا تامین­کنندگان مناسب را بر اساس کمترین زیان و بالاترین سطح مطلوبیت برای دست­یابی به مناسب ترین سیاست در قبال اهداف خود انتخاب کند .

---

انتخاب دوچرخه به‌عنوان شیوه سفر شهری متاثر از متغیرهای متعددی است. مطالعات گذشته نشان داده‌اند که علاوه بر متغیرهای هزینه و زمان سفر، انتخاب سفر دوچرخه به عوامل دیگری همچون زیرساخت‌ها شهری، شرایط محیطی و کاربری زمین وابسته است. در این مطالعه تلاش شده است تا با استفاده از روش تصمیم‌گیری چند معیاره فازی به شناسایی و رتبه‌بندی این متغیرها پرداخته شود. در این تحقیق ۱۸ متغیر در سه گروه فوق شناسایی و تعیین شدند. یافته‌های تحقیق نشان دادند که در گروه زیرساخت‌ها، متغیرهای مسیر دوچرخه تفکیک‌شده، کیفیت روسازی، تراکم تقاطع‌ها، توپوگرافی مسیر و سطح تنش ترافیک شبکه خیابان‌ها به ترتیب بیشترین اولویت را در تحلیل فازی به دست آوردند. متغیرهای ترکیب کاربری‌ها و طراحی شهری محله محور به ترتیب بیشترین اولویت را در گروه کاربری زمین و متغیرهای کنترل تقاطع‌ها با چراغ راهنمایی و تسهیلات رفاهی دوچرخه به ترتیب بیشترین اولویت را در گروه شرایط محیطی داشتند. تحلیل میزان پراکندگی وزن نسبی متغیرها، انحراف از معیار بسیار اندکی را نشان داد که بیان‌کننده سازگاری ماتریس‌های فازی و قابل‌اتکا بودن نتایج است. همچنین، متغیرهای وابسته به معیار کاربری زمین، وزن نهایی قابل‌توجهی داشتند که نشان می‌دهد هرچند بسیاری از مطالعات گذشته از نقش معیار کاربری زمین در انتخاب دوچرخه غافل بوده‌اند، اما این معیار از اهمیت بالایی برخوردار است. نتایج این تحقیق توانسته مهم‌ترین متغیرهای اثرگذار بر انتخاب دوچرخه در سفرهای شهری را شناسایی کند و نیز راهگشای مطالعات آتی با نگاهی ویژه به متغیرهای مرتبط با کاربری زمین باشد.
 

---

انتخاب و ایجاد سبد سهام در بورس، یکی از مهم‌ترین ابزارهای رقابتی در قرن حاضر محسوب می­گردد. بر همین اساس نیاز است تا قبل از انتخاب و ایجاد سبد سهام در بورس به عوامل اساسی موفقیت توجه ویژ­ه­ای شود. در این تحقیق پس از بررسی حوزه‌ی مساله انتخاب سبد سهام و به‌طور کلی‌تر انتخاب سبد پروژه‌ها، رویکردی مبتنی بر تصمیم‌گیری‌های چندمعیاره فازی ارایه شد. هدف از این مقاله، شناسایی معیارها و زیر معیارها، اولویت‌بندی معیارها، رتبه‌بندی سهام و انتخاب و بهینه‌سازی سبد سهام است. به‌این‌منظور، از روش‌های ترکیبی تصمیم‌گیری چندمعیاره و مدل‌سازی ریاضی بهره گرفته شده است. چارچوب روش پیشنهادی براساس فرایند تحلیل سلسله مراتبی فازی(FAHP) و اعدادZ   بنا شده ‌است. خروجی این روش به عنوان ضرایب توابع هدف مدل ریاضی ارایه می‌شود. سپس برای نمایش کارایی رویکرد پیشنهادی، با استفاده از داده‌های واقعی مربوط به شش سهم در حوزه پتروشیمی (سهام شاراک، شخارک، شفن، شفارا، شپدیس، شصفها)، اعتبار مدل، سنجیده گردید. درنهایت پس از حل مدل ریاضی فازی پیشنهادی، نتیجه آن شد که برای دوره‌های‌ اول، دوم و ششم سهم شفن (مربوط به پتروشیمی فناوران) خریداری شود و برای دوره‌های سوم تا پنجم، هیچ سهمی خریداری نشود.