از جمله مسئولیت‌های مهم و اثر بخش در واحدهای صنعتی، برنامه‌ریزی و کنترل موجودی می‌باشد. در ایـن زمینـه، تعیـین تعـادل بهینـه بـین مقـدار موجودی، هزینه‌های سفارش‌دهی، نگهداری و خرید نقش بارزی در جلوگیری از اتـلاف سـرمایه و مواجـه شـدن بـا کمبود موجودی دارد. در این راستا، این مقاله به طراحی مدل تولید اقتصادی (EPQ) در حالات تک محصولی و چندمحصولی با محدودیت در ظرفیت تولید و وجود تخفیف کلی در سفارشات خرید اقلام و قیمت وابسته به مقدار سفارش می‌پردازد. این مدل زمانی قابل کاربرد است که نرخ تولید محصولات کمتر از نرخ تقاضای آنها بوده و سیستم تولید با محدودیت ظرفیت تولید مواجه است. در این مدل فرض برآن است که تابع هزینه خرید هر واحد کالا از توزیع نمایی پیروی و وابسته به مقدار سفارشات خرید است. مدل ارایه‌شده در زمان چندجمله‌ای قابل حل نبوده و با افزایش تعداد محصولات، زمان حل مساله با توزیع نمایی افزایش می‌یابد. بنابراین به‌منظور حل مدل با توجه به پیچیدگی آن، در حالت تک محصولی از نرم‌افزار حل دقیق GAMS و برای چندمحصولی از الگوریتم‌های فراابتکاری ژنتیک (GA) و رقابت استعماری (ICA) استفاده شده است. همچنین در راستای بهبود عملکرد الگوریتم‌های حل، از متدولوژی سطح پاسخ (RSM) جهت تعیین مقادیر پارامترهای آنها استفاده گردیده است. در نهایت به‌منظور ارزیابی عملکرد مدل پیشنهادی، مسایل تصادفی طراحی و نتایج توسط شاخص‌های کیفیت جواب و زمان اجرا مورد ارزیابی قرار گرفته که نشان‌دهنده برتری الگوریتم ژنتیک می‌باشد.